www.turkce.com

TÜRKÇEDEKI SES OLAYLARI

ÜNSÜZ BENZEMESI (Ünsüz Sertlesmesi)

Sert ünsüzlerle (f,s,t,k,ç,s,h,p) biten sözcüklere süreksiz-yumusak ünsüzlerle (c,d,g) baslayan ekler getirildiginde ekin basindaki c-ç 'ye, d-t 'ye, g-k 'ya dönüsür.

Kitap-cik kitap-çik

Kardes-ce kardes-çe

Sinif-da sinif-ta

Unut-gan unut-kan

Bas-gi bas-ki

*Türkçede “b” ile baslayan ek olmadigindan bu ünsüzle ilgili benzesme olmaz.

* “üçgen, dörtgen, besgen, çokgen” gibi bazi terimlerde ünsüz benzesmesi kurali uygulanmaz.

* sert ünsüzle biten sayi isimlerine getirilen eklerin kesme isaretleriyle (‘) ayrildigi durumlara dikkat edilir. 1923' te , 1995' ten , saat 4' te gibi.

ÜNSÜZ DEGISMESI (Süreksiz sert Ünsüzlerin Yumusamasi)

“p, ç, t, k” ünsüzleriyle biten bir sözcük, ünlüyle baslayan ek aldiginda;

p - b'ye

c - ç'ye

t - d'ye

k - g (g)'ye dönüsür.

Dolap-a dolaba

Takip-e takibe

Ilaç-i ilaci

Sütlaç-i sütlaci

Geçit-e geçide

Kaymak-i kaymagi

Ahenk-i ahengi

*Bazi sözcüklerde ünsüz degisimi kurali uygulanmaz. Bunlari söyle siralayabiliriz.

Yabanci kökenli bazi sözcüklerde: hukuk-u, devlet-e, turist-i...
Özel isimlerde: Mehmet'e, Zonguldak'a, Recep'e...
Tek heceli Türkçe bazi sözcüklerde: at-i, göç-e, ip-i, et-i...
Bazi eylem kök ve gövdelerinde: kork-u, ak-inti, biç-en, gözük-ecek..

ÜNSÜZ DÜSMESI

“k” ünsüzüyle biten sifatlar, küçültme eklerini (-cik,-cek) ya da isimden fiil yapim eki olan –l- (-la) 'yi lirken sözcük sonundaki “k” düser.

Küçük-cük küçücük

Büyük-cek büyücek

Sicak-cik sicacik

Yüksek-l- yüksel-

Küçük-l- küçülmek

Ufak-la ufalamak...