|
Ένας μεγάλος ολλανδοεβραίος φιλόσοφος του 17ου αιώνα, ο Μπαρούχ ντε Σπινόζα, ισχυριζόταν ότι η Ηθική μπορούσε να διατυπωθεί και να αναπτυχθεί με συνέπεια και με λεπτομέρεια, όπως τα μαθηματικά. Στο φιλοσοφικό έργο του το οποίο έφερε τον τίτλο "Ηθική" επιχείρησε να αναπτύξει
αυτή την ιδέα προχωρόντας βήμα-βήμα με γεωμετρική μέθοδο. Σήμερα, οι επιστήμονες του δυτικού κόσμου και όσοι ακολουθούν τα ρεύματα της εποχής όχι μόνο θα διαφωνούσαν αλλά θα
περιγελούσαν μία τέτοια άποψη. Ένα από τα επιχειρήματα πολλών εξ' αυτών για να τον απορρίψουν ίσως θα ήταν η εβραϊκή καταγωγή του... Ποιο επιστημονικό όργανο μπορεί
να χρησιμεύσει για την έρευνα της Ηθικής και ποια πειράματα μπορούν να γίνουν, θα ρωτούσαν μερικοί άλλοι.
|
|
Πρέπει να δοθεί στην Ηθική ο πρωταγωνιστικός ρόλος για την πορεία της προσωπικής ζωής και για τη ρύθμιση όλων μα όλων των ανθρώπινων σχέσεων. Είναι προκατάληψη και επιπόλαιο να απορρίπτουμε την σπουδαιότητα της, επειδή μέσα στη φαντασία μας έρχονται άσχημες αναμνήσεις, αδιέξοδες προσπάθειες και οι
αβάσιμες απόψεις μερικών θρησκόληπτων. Με την Ηθική δεν πρέπει να φανταζόμαστε έναν φιλήσυχο τρόπο ζωής, τον σεξουαλικό αυτοπεριορισμό, έναν γλυκό τρόπο ομιλίας και μια τυφλή ροπή προς το καλό. Η Ηθική δεν είναι μια αβάσιμη ή μια ουτοπική θεωρία. Αντιθέτως, είναι μια Λογική για τον τρόπο ζωής, για την ανθρώπινη συμπεριφορά και για την ειρηνική συμβίωση
βασισμένη στη γνώση για τη Ζωή και τον κόσμο και στην αμεροληψία. Χωρίς αυτή δεν υπάρχει κανένα εσωτερικό φρένο στον άνθρωπο και κατ’ επέκταση σε όλους τους ρόλους του μέσα στην κοινωνία. Η ανάγκη και μόνο να διανοούμαστε και να συμπεριφερόμαστε με συνέπεια, μας οδηγεί στο πεδίο της Ηθικής και τελικά στην ανάπτυξη μιας άποψης για τη Ζωή, τον
κόσμο και τον προορισμό τους.
Σε πολλούς θα ακούγεται ξεπερασμένο, σκοταδιστικό και θρησκόληπτο να αποκαλούμε κάποιον αισθησιοκράτη. Φανταζόμαστε τις ακρότητες και τις φανατικές απόψεις των αμαθών του παρελθόντος. Εκεί που υπάρχει καπνός υπάρχει και φωτιά, όπως λέει μια λαϊκή ρήση. Δεν οδηγήθηκαν τυχαία και αβάσιμα τότε στις θεοκρατικές
αντιλήψεις και στον αυτοπεριορισμό της αισθησιοκρατικής και υλιστικής συμπεριφοράς.
Η Ηθική αποσκοπεί να προσανατολίσει εσωτερικά το άτομο και μόνο έτσι μπορεί να φέρει έξω στην κοινωνική ζωή, τα αποτελέσματα που επιδιώκονται έμμεσα με πολιτική, οικονομική και κοινωνική δράση. Ο εσωτερικός προσανατολισμός και ο αυτοπεριορισμός της επιπόλαιης αισθησιοκρατικής δραστηριότητας μας ανυψώνουν
πραγματικά, ανεξάρτητα από τον τόπο και το χρόνο της τυχαίας εμπειρίας μας. Χωρίς αυτόν τον προσανατολισμό, ο άνθρωπος παραμένει ένα ζώο με πιο αναπτυγμένη μνήμη, ένας τυχαίος περαστικός, με αυταπάτες για τη ζωή του και τα πράγματα και ένας τροφοδότης της αδικίας και της δυστυχίας. Η Ηθική είναι διαχρονικά συνυφασμένη με την αμεροληψία, την ειλικρίνεια,
την αυτοσυγκράτηση, τη γνώση, με το δίκαιο και με την ανεκτικότητα.
Από την έλλειψη ηθικής (δηλαδή έλλειψη άμεσης δικαιολόγησης της ύπαρξης, αυτογνωσίας, αμεροληψίας και αυτοσυγκράτησης) προκαθορίζονται και προσδιορίζονται εσωτερικές και εξωτερικές συνέπειες, οι οποίες αιτιολογούνται γενικά και μπορούν να αποτραπούν πιο άμεσα από αυτήν την πρώτη. Μη μας παραξενεύει, ότι
οι θεολόγοι και οι ιερείς συχνά δίνουν πιο εύστοχες και ορθολογικές απαντήσεις στα ζητήματα της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Για να μην παρεξηγηθεί η έννοια και ο σκοπός μίας τέτοιας Ηθικής (με εσωτερικό προσανατολισμό και στοχαστικό τρόπο ζωής), βασικά πρέπει να καταλάβουμε πως η ανθρώπινη συμπεριφορά και οι σχέσεις ανάμεσα στους ανθρώπους δεν δημιουργούνται
χωρίς άγνοια, πλάνη, παραλογισμό, αδικία, μεροληψία και εγωκεντρισμό. Αντιθέτως, ότι πολλές κοινωνικές δραστηριότητες, συνεργασίες, συνενώσεις, φιλίες κλπ. δημιουργούνται και τροφοδοτούνται μαζί με εκείνα.
Επίφοβο και δύσκολο να κυβερνηθεί ένα σαπιοκάραβο στη θαλασσοταραχή. Τι κράτος θα προκύψει, με ποια αποτελεσματικότητα, με ποια πολιτική και με ποιους στόχους, όταν οι υπήκοοί του υποσκάπτουν τα θεμέλια του; Δεν έχουν να αντιμετωπίσουν μόνο τα διαφορετικά τους συμφέροντα, τις δυσκολίες του συμβιβασμού και
της συνεννόησης, έχουν και τον αόρατο εχθρό, ο οποίος βρίσκεται μέσα τους και προκαλεί με κάθε ευκαιρία τις βάρβαρες, απάνθρωπες, απαξιωτικές, άδικες, αποθαρρυντικές και ζημιογόνες πράξεις τους.
Στις σελίδες που ακολουθούν περιλαμβάνονται σκέψεις, απόψεις και προβληματισμοί για το νόημα της ζωής, την ανθρώπινη συμπεριφορά και για το ρόλο της Ηθικής, με χαλαρό τρόπο έκφρασης. Δεν παρουσιάζονται σαν συνέπειες και με τη σειρά που επιβάλλεται για να αποτελέσουν μία καλά τεκμηριωμένη θεωρία και όπως
κανονικά θα έπρεπε να είναι βασισμένη στις απαντήσεις των κοσμολογικών ζητημάτων.
