Nieuws:
Balans vijf jaar regering-Alemán negatief
Op 10 januari is een
einde gekomen aan vijf jaar regeren door Arnoldo Alemán. Weekblad
Confidencial maakte de balans op, niet door de populariteit van Alemán nog
eens te meten. Die was al ver onder het nulpunt gezakt. Het kritische
tijdschrift liet vriend, vijand en onafhankelijk deskundige aan het woord.
Alemán was op zijn zachtst gezegd een controversieel president.
Arnoldo Alemán trad aan in januari 1997 na een overwinning met 51 procent
van de stemmen en met de belofte van werk en welvaart. Nicaragua zou weer de
"graanschuur van Midden-Amerika" worden. Het tegendeel gebeurde en zijn
kiezers hebben dat goed begrepen. Tot augustus 1998 waren ze nog positief,
daarna zakte zijn populariteit en aan het einde van zijn periode oordeelde
44 procent uitgesproken negatief.
De ex-president was niet bestand tegen kritiek, vertoonde autoritair en
arrogant gedrag en schold zijn tegenstanders uit voor parasieten,
kakkerlakken, opportunisten. Hij was agressief tegen de pers. In een
interview gaf hij toe dat het een van zijn weinige fouten was waarvoor hij
zich verontschuldigde, maar waarvoor hij ook een verklaring had: 'Ik praat
de taal van het volk, al van jongs af. Ik beleef de gevoelens van het volk.
Ik lieg niet. Vaak, en daarom val ik slecht bij mensen, ben ik veel te
vrijpostig, niet diplomatiek. Bovendien heb ik me door de verkeerde mensen
laten adviseren in mijn contacten met de pers'.
Hij zorgde dat het hoofd van de Algemene Rekenkamer in de gevangenis kwam
toen er een onderzoek werd ingesteld naar de groei van zijn vermogen. Hij
ontsloeg Antonio Alvarado, op drie posten minister geweest in zijn kabinet
en mede-oprichter van zijn liberale partij PLC. Hij maakte voortdurend ruzie
met niet-gouvernementele organisaties. Het leek erop dat hij populair was op
het platteland waar hij vaak op rondreis was om zijn slogan te verkondigen
"Geen woorden maar daden". Alemán maakte van iedere school, die in de meeste
gevallen met internationale hulp tot stand kwam, een meesterwerk van zijn
regering. Iedere nieuwe asfaltweg werd door hem ingewijd. En die 'werken'
zijn ongetwijfeld blijven hangen in de hoofden van het kiezersvolk. Hij was
een man, belust op macht tot het einde toe. Een macht die hij nog steeds
bezit nu hij zich heeft laten kiezen tot voorzitter van het parlement,
hoewel Alemán nooit gekozen is als parlementslid. Kortom, een controversiële
man. Maar wat heeft Alemán economisch en politiek gepresteerd?
Gesel voor de armen
De officiële cijfers spreken boekdelen. Ruim 72 procent van de bevolking
leeft in armoede, waarvan een groot deel op het platteland, met gebrek aan
stromend water en elektriciteit. Er is weinig vooruitgang geboekt in de
gezondheidszorg, het onderwijs en de woningbouw.
'Zeker', zegt Ricardo Zambrana, 'er zijn meer scholen gebouwd, maar dat
succes is nogal relatief, want in veel gevallen ontbreekt het de scholen aan
onderwijzers, tafeltjes en lesmateriaal. Bovendien sluit het schoolsysteem
de armen uit, omdat ze de zogenaamd vrijwillige bijdragen niet kunnen
opbrengen.' De kosten voor onderwijs en gezondheidszorg zijn een gesel voor
het huishouden van de armen, constateert de medewerker van de 'Coordinadora
Civil', een organisatie van ngo's die opgericht is om de regering te
adviseren na de ramp met de orkaan Mitch in oktober 1998. Investeringen in
scholen, zeker, maar te weinig in het onderwijs als zodanig, vindt Zambrana.
Een land kan zich pas ontwikkelen als er voldoende kennis is om
technologieën toe te passen. 'Slechts 30 procent van de kinderen die starten
in het basisonderwijs, slaagt erin om de zes jaar af te maken en velen van
hen doen daar negen of tien jaar over. Dat betekent dat het gros niet eens
op de middelbare school komt, laat staan op de universiteit.' En ook het
technisch onderwijs is ontoereikend om de ongeschoolde arbeiders, die er in
overvloed zijn, de noodzakelijke technische kennis bij te brengen, verklaart
Zambrana. Positief is wél dat er een Nationale Onderwijsstrategie is
vastgesteld samen met de sociale organisaties.
Wat de woningbouw betreft: die is in handen van de privé-sector die alleen
bouwt voor de hogere en middeninkomens.
Het ministerie van gezondheidszorg is nagenoeg bankroet en kan alleen nog op
de been worden gehouden door buitenlandse hulp. De post voor gezondheidszorg
in de nationale begroting is ontoereikend en voor het jaar 2002 zelfs
verlaagd. Van die post gaat maar zo'n 15 procent naar de eerste lijn en dat
is nou net waar het gros van de bevolking heengaat, aldus Zambrana. De rest
van het geld gaat naar de bureaucratie en naar de ziekenhuizen en, zoals het
afgelopen jaar gebeurde met de medicijnen, naar de verkiezingskas van
regeringspartij PLC. In openbare ziekenhuizen en gezondheidscentra zijn de
zorg en de recepten gratis, maar de medicijnen niet. En die laatste vormen
een grote kostenpost voor de mensen.
Grossier in corruptieschandalen
Zelfs politieke tegenstanders van de liberale partij PLC zijn op zijn minst
blij met de komst van de nieuwe president Bolaños. Na vijf jaar Alemán is
alles beter dan de man die het land gemaakt heeft tot een van de meest
corrupte ter wereld. De organisatie Transparency International die jaarlijks
een corruptie-index presenteert, zette vorig jaar Nicaragua op plaats 77 van
in totaal 91 landen. De regering-Alemán grossierde in schandalen: aanleg van
privé-wegen op staatskosten, aanleg van een helikopterveld op een van
Alemán's boerderijen zonder aangetoonde noodzaak, betrokkenheid bij niet
gedekte cheques in inmiddels failliet verklaarde banken, de aanleg van een
zomerhuis met hulpgelden voor de slachtoffers van de orkaan Mitch.
Het weekblad Confidencial wijdde het laatste nummer van vorig jaar aan 'De
nalatenschap van Alemán: 'De morele chaos die de regering-Alemán heeft
nagelaten is zó groot dat de belangrijkste aspiratie die Nicaraguanen nu
hebben, eruit bestaat dat de staatszaken op orde komen. En ze hopen dat
daarom de veronderstelde bedrijfsefficiëntie van de nieuwe president een van
zijn grootste bijdragen zal zijn'. Dat de regels weer netjes worden, is
volgens het blad nu belangrijker dan 'visie, ontwikkelingsstrategie,
politieke filosofie, een ethische positie tegenover de armoede.'
Zó weinig wordt er blijkbaar verwacht van de politiek en de politici en zó
laag ligt de ambitie om 'onze armoede en onze verschillen te overwinnen'.
Het pact met de sandinisten
In januari 2000 sloot Alemán een politieke alliantie met zijn felste
politieke tegenstander, het FSLN. Dat 'pact' zoals het later zou gaan heten,
gaf beide partijen de gelegenheid om de Grondwet en de Kieswet te veranderen
in overeenstemming met het belang van beide partijen. Het leverde het FSLN
de politieke invloed op in het parlement die het op een andere manier niet
zou hebben gekregen. Niettemin kwam er later veel kritiek op die partij
zowel van binnen als buiten. Er werd gesproken van 'achterkamertjespolitiek'
en 'een slag voor de democratie'. Alemán was door het pact verzekerd van een
parlementszetel zonder daarvoor gekozen te zijn en zeker van grote invloed
op de Hoge Kiesraad, het Hooggerechtshof en de Algemene Rekenkamer.
Al bij de gemeenteraadsverkiezingen in november 2000 bleek dat de ruimte
voor deelname van andere partijen dan PLC en FSLN erg klein was. De
instantie die daarover moest beslissen, de Hoge Kiesraad, was op grond van
hetzelfde pact samengesteld uit vertegenwoordigers van die twee partijen.
Dezelfde politisering vond plaats met de Algemene Rekenkamer en met het
Hooggerechtshof. Alemán kon er zeker van zijn dat de corruptie in de kringen
van de regering nauwelijks zou worden aangepakt.
Tijdens de verkiezingen voor president en parlement in november 2001
verklaarden zowel Bolaños als zijn tegenstander Ortega dat er een einde zou
komen aan het pact. Beiden beloofden bij een overwinning het parlement voor
te stellen een einde te maken aan de politisering van de Kiesraad,
Rekenkamer en Hooggerechtshof.
Landbouw ingezakt
Bij zijn aantreden in 1997 beloofde Alemán het land te maken tot de
'graanschuur van Midden-Amerika'. Het is bij beloften gebleven, constateren
verschillende organisaties in de landbouw. Volgens Arturo Gribsby, directeur
van een onderzoekscentrum voor de landbouw heeft Nicaragua de laagste
productiviteit van de regio op het terrein van de landbouw. De voortdurende
wisseling van landbouwministers (zes in vijf jaar) en de versnippering van
de aandacht over een aantal overheidsinstanties is niet bevorderlijk geweest
voor een stabiele politiek, zegt Gribsby. Het weinige aan vooruitgang dat er
is geweest de afgelopen jaren, is vooral te danken aan de inzet van de
ngo's.
De voorzitters van de grote landbouworganisaties spreken van een algemene
crisis in de landbouw. Ze wijten die aan de hoge productiekosten en de
afwezigheid van een kredietpolitiek. De rente van de leningen heeft veel
kleine producenten de das omgedaan. Daar komen nog bij de natuurrampen van
de afgelopen jaren (orkaan Mitch, droogte) en de val van de internationale
prijzen, met name voor de koffie. De landbouwexport is het afgelopen jaar
gedaald met 39 miljoen dollar. José Navarro, voorzitter van de unie van
landbouwers Upanic en nu minister van landbouw, zegt dat Alemán nooit
belangstelling heeft gehad om de belangen van de nationale boeren te
verdedigen tegen de 'zware' import en donaties van de basisgranen of de
poedermelk. De verbeteringprogramma's in de veeteelt zijn volgens de
voorzitter van de bond van veeboeren, Humberto Sánchez, alleen terecht
gekomen bij enkele grote boeren, terwijl er zo'n anderhalf miljoen mensen
afhankelijk zijn van deze sector. Volgens berekeningen van de
boerenorganisatie Unag hebben 3000 coöperatieven het loodje gelegd de
afgelopen tien jaar en zijn duizenden boeren in de schulden geraakt.
Beloften niet ingelost
In het dagblad El Nuevo Diario riep Carlos Tünnermann Bernheim nog eens in
herinnering welke beloften en uitspraken Alemán bij zijn aantreden in 1997
heeft gedaan. Over zijn grote overwinning zei Alemán: 'Er zijn geen
overwinnaars en ook geen overwonnenen. Wie gewonnen heeft, is Nicaragua. Ik
zal optreden als onpartijdig president'. Hij is zelden in de rol gekropen
van staatsman, integendeel, hij was een uitgesproken vertegenwoordiger van
zijn liberale partij PLC. De sociale organisaties kregen van de pas
aangetreden president een uiterst belangrijke rol toebedeeld. Daar kwam niet
veel van terecht, want maar zelden kwamen hun opvattingen terug in de
politieke besluiten. En dan de pers: 'Heeft een onschatbare betekenis voor
de regering en de maatschappij in zijn rol om misbruik en fouten te
signaleren. De persvrijheid is onaantastbaar'. Een prachtige verklaring die
hij snel is vergeten. Waarschijnlijk is er geen president die zó'n
conflicterende relatie had met de pers als Alemán, zegt Tünnermann.
De Grondwet zou volgens Alemán alleen gewijzigd mogen worden na intensief
raadplegen van het volk. Hij lapte die uitspraak aan zijn laars en sloot na
geheime besprekingen een overeenkomst met oppositiepartij FSLN om diezelfde
Grondwet op een aantal punten te wijzigen zonder enig overleg. In het
parlement bestond immers een meerderheid. De willekeur, traagheid en
corruptie bij de ministeries zouden uitgebannen worden. Het heeft de
afgelopen vijf jaar echter gewemeld van de aanklachten tegen zijn regering
en tegen hemzelf, niet in het minst omdat hij op onverklaarbare wijze een
enorm vermogen heeft verworven. 'Hoe kunnen we rustig slapen terwijl zoveel
landgenoten gebrek lijden?', vroeg de pas aangetreden president zich af.
Vijf jaar later blijkt ruim zeventig procent van 'zijn' volk in armoede te
leven, terwijl 'hun' president luxe-reizen maakte op kosten van de staat.
De uitspraken van Alemán uit 1997 zijn óók interessant omdat ze bijna als
twee druppels water lijken op een aantal beloften van de nieuwe president
Bolaños. De laatste beloofde een nieuw tijdperk, blijkbaar nodig na dat van
zijn voorganger. Ook hij zegt een president te willen zijn voor alle
Nicaraguanen en verklaart dat de Nicaraguanen de verkiezingen hebben
gewonnen, ook hij zegt hoe belangrijk de organisaties van burgers zijn
(sociedad civil) en ook hij benadrukt het belang van een vrije, kritische
pers. Ook hij wil een einde aan de bureaucratie van de staat en aan de
corruptie. En tot slot, ook Bolaños wil de strijd aanbinden tegen de
armoede. Vamos a ver over vijf jaar.
Arnoldo Alemán is pas geleden 57 jaar geworden. Hij is vader van vier
kinderen. Zijn vrouw overleed in de tachtiger jaren na een zware ziekte. Hij
trouwde twee jaar geleden opnieuw met María Fernandes Flores, een
onderwijzeres van 33 jaar die hij heeft ontmoet in Miami. Uit dat huwelijk
is vorig jaar een dochter geboren.
bron : website over de stedenbanden Nederland-Nicaragua, waar je ook meer commentaar kan lezen op de verkiezingsuitslagen van 4 november 2001.