Blijf van mijn lijf!
Vrouwenopvang in Nicaragua
Nieuws:
Het
zwijgen doorbreken, de vrouwen weerbaar maken en de kinderen leren dat
geweld niet bij het leven hoort. Daartoe is het eerste en vooralsnog enige
blijf-van-mijn-lijfhuis in Nicaragua opgericht, Casa de Albergue in Managua.
De methodieken waarmee de vrouwen worden geholpen om op eigen benen te staan
zijn overgebracht uit Nederland, door Cecilia Pérez van de Vrouwenopvang
Amsterdam.
“Huiselijk geweld tegen vrouwen is gebaseerd op macht. Het komt overal voor.
Maar in landen waar de familieband sterk is en sociale opvang niet bestaat,
zoals in Nicaragua, is het voor vrouwen bijna onmogelijk hun man te
verlaten. Ze worden door niemand begrepen en kunnen nergens naar toe.”
Cecilia Pérez van de Vrouwenopvang Amsterdam is al een paar jaar betrokken
bij de opvang van mishandelde vrouwen in Managua. Dat is in de Nicaraguaanse
hoofdstad geen overbodige luxe. Mishandeling, intimidatie en seksueel geweld
tegen vrouwen en kinderen zijn alledaagse verschijnselen in Nicaragua. Veel
mensen lijden onder de economische crisis waarin het land verkeert.
Aanhoudende armoede en werkloosheid zorgen voor enorme frustraties, mannen
reageren die nogal eens af op hun gezin. Per dag worden er gemiddeld tachtig
aangiften van huiselijk geweld gedaan bij de zestien speciale
vrouwenmeldpunten van de politie. Weglopen is voor vrouwen bijna onmogelijk.
De kans is groot dat ze door familieleden linea recta teruggestuurd worden
naar huis. Als ze toch onderdak vinden bij familie weten hun mannen hen
altijd wel te vinden. En waar moeten vrouwen zonder geld anders naar toe?
Op adem komen
In 1995 startte het Amsterdamse Vrouwen Informatie Punt Nicaragua (VIP) een
project voor vrouwenopvang in het Midden-Amerikaanse land. “Er zijn toen een
paar vertegenwoordigsters van drie Nicaraguaanse vrouwencollectieven in
Nederland op bezoek geweest”, vertelt Cecilia Pérez. “Ik werk al veertien
jaar in de vrouwenopvang en ik spreek Spaans, want ik ben van Chileense
afkomst. Daarom ben ik gevraagd deze vrouwen langs de Nederlandse
vrouwenhuizen rond te leiden. Ze waren heel enthousiast over onze
blijf-van-mijn-lijfhuizen. Niet dat ze die wilden kopiëren, daarvoor zijn ze
te groot en te luxe. Maar het concept vonden ze erg interessant; het idee
dat mishandelde vrouwen dankzij een opvanghuis bij hun partner weg kunnen,
op adem kunnen komen en nadenken over wat ze met hun leven willen doen.”
Enthousiast waren de Nicaraguaanse bezoeksters ook over de methodieken die
in de Nederlandse blijf-van-mijn-lijfhuizen gebruikt worden om vrouwen te
helpen trauma’s te verwerken en ze weer assertief en weerbaar te maken. “In
Nederland is men in de vrouwenopvang al heel ver met de ontwikkeling van
behandelmethodes”, aldus Pérez. “Met individuele gesprekken kunnen de
vrouwen hun geknakte zelfvertrouwen weer opbouwen en in groepsgesprekken
kunnen ze discussiëren en vinden ze steun bij elkaar. Er komen onderwerpen
aan de orde als man-vrouw-verhoudingen en juridische en medische
voorzieningen. Vrouwen worden ook aangesproken in hun moederrol. De kinderen
krijgen extra aandacht, omdat zij door al dat geweld vaak ook trauma’s
hebben opgelopen. Met tekeningen en spelletjes kunnen ze door de emotionele
blokkades heen breken.”
Geen kopie
De eerste contacten tussen de Nicaraguaanse vrouwencollectieven en de
Amsterdamse vrouwenopvang leidden tot de oprichting van een ‘zusterschap’
tussen de organisaties. Met steun van het VIP heeft een van de collectieven,
8 de Marzo, in 1998 een huis aangekocht net buiten de stad. Het heeft de
naam Casa de Albergue gekregen. Daar kunnen vrouwen sindsdien terecht voor
tijdelijke opvang. Cecilia Pérez is een aantal malen in Managua geweest om
de organisatie van het huis verder vorm te geven en om trainingen te geven
aan de medewerksters. “Dat was in het begin vooral een kwestie van veel
discussiëren met het team. We hebben de Nederlandse methodieken aan alle
kanten bekeken, omgedraaid en binnenstebuiten gekeerd, om te kijken welke
delen ervan geschikt waren voor de Nicaraguaanse situatie en welke niet. De
psychosociale begeleiding, met programma’s voor traumaverwerking en
verwerking van geweld, bleek heel goed te werken. Maar de programma’s over
materiële aspecten waren veel minder geschikt. Vrouwen daar kunnen geen
uitkering aanvragen, hebben geen eigen woonruimte en komen niet zomaar op de
arbeidsmarkt terecht. Familie, buren en vrienden spelen voor hen een veel
belangrijker rol. Het is dus heel relevant om te kijken hoe je díe bij de
behandeling van de vrouwen kunt betrekken. In Nederland is dat veel minder
het geval. We ontwikkelen hier pas sinds kort methoden die gericht zijn op
dat netwerk.”
Inmiddels wordt Casa de Albergue intensief bewoond. Er kunnen maximaal 35
personen terecht: tien tot twaalf vrouwen en ruim twintig kinderen. De
meesten komen met zo’n vijf kinderen, tegenover meestal een of twee kinderen
in Nederland. Ze mogen maximaal drie maanden blijven en moeten daarna weer
plaatsmaken voor andere vrouwen. Af en toe komt een oma of schoonmoeder mee,
zeker als die ook mishandeld is. De vrouwen delen de kamers, ze hebben niet
zoals in Nederland ieder een eigen slaapkamer. Omdat ze geen uitkering
hebben kunnen ze geen boodschappen doen en voor zichzelf koken. Het huis
moet alle vrouwen en hun kinderen verzorgen. Complicerende factor is dat
veel kinderen bij binnenkomst ondervoed zijn. Het eten moet dus extra
voedzaam zijn. Ook medische zorg is voor rekening van de staf. Al met al een
enorme aanslag op het karige budget van het collectief. Casa de Albergue is
volledig afhankelijk van donaties. Daarom heeft het VIP met hulp van de
Stedenband Amsterdam Managua een inzamelingscampagne op touw gezet, Teken
van geweld.
Signalen herkennen
Iedere vrouw krijgt een eigen begeleidingsplan voor de drie maanden van haar
verblijf in het huis. “In die tijd zijn ze even veilig, want het adres van
de Casa is geheim”, vertelt Pérez. “Zo krijgen de vrouwen de tijd om na te
denken wat ze willen: terug naar hun partner of een nieuw leven beginnen. Ze
leren inzicht te krijgen in hun situatie. Het is belangrijk dat ze zich
realiseren dat vrouwenmishandeling niet iets persoonlijks is dat alleen hen
treft, maar dat het een maatschappelijk probleem is. Alleen al het idee dat
meer vrouwen in hetzelfde schuitje zitten maakt de vrouwen sterker. Ook
krijgen ze les in het preventief herkennen van signalen die zouden kunnen
wijzen op gewelddadig gedrag van hun partner. Bij het aangaan van een nieuwe
relatie kunnen ze daar profijt van hebben.”
Na drie maanden gaan ze weer terug de samenleving in. Het huis verliest hen
daarbij niet uit het zicht. Ze krijgen nog een tijdje nazorg vanuit het
collectief. Dat kan variëren van een paar terugkomgesprekken tot
maandenlange begeleiding of deelname aan groepsgesprekken. “Tot nu toe
hebben de behandelingen goede resultaten opgeleverd”, aldus Pérez. “Meestal
werkt het goed, maar niet altijd natuurlijk. We doen geen wonderen. Maar we
maken ze weerbaar.” Ze benadrukt dat deze drie maanden opvanghuis geen
totaaloplossing voor de problematiek bieden. “Dat kan alleen maar aangepakt
worden door de overheid. Net als in Nederland, waar in de jaren zeventig het
stilzwijgen rond vrouwenmishandeling doorbroken werd. En nog komt huiselijk
geweld hier voor. Het is een proces van jaren om dit uit de samenleving te
bannen. Bijkomstig probleem in Nicaragua is dat de cultuur soms gebruikt
wordt als excuus om de mishandelingen oogluikend toe te staan. ‘Mannen slaan
hun vrouwen hier nu eenmaal vaker’, is de algemeen gehoorde opmerking. Dat
is een maatschappelijk probleem dat door de overheid aangepakt moet worden.
Maar ja, die ziet vrouwenmishandeling niet als prioriteit en heeft nog geen
cent uitgegeven aan Casa de Albergue.”
Cecilia Pérez heeft voor volgend jaar weer een reis gepland om trainingen te
geven. “Het is mooi om te zien hoe Managua nu een voorbeeldfunctie heeft
gekregen voor andere Nicaraguaanse steden. In de stad León heeft de gemeente
opdracht gegeven om de mogelijkheden voor een opvanghuis te onderzoeken,
volgens de opzet van Casa de Albergue. Een teken dat de Casa op de goede weg
zit.”
|
|
|
|