Nieuws:
27/03/2003 Karen Michiels ©Copyright De Standaard
| Chiquita maakt recht wat krom was | ||
Er heeft bij Chiquita een
echte paleisrevolutie plaatsgevonden. Vorig jaar werd een ingrijpende
financiële herstructurering doorgevoerd, maar nog opvallender is de
ethische koerswijziging van 's werelds grootste bananenproducent, de
uitvinders van de gelijknamige republiek. |
||
|
Honduras stond jarenlang model voor de archetypische bananenrepubliek,
een land dat achter de schermen bestuurd werd door één of meer
Amerikaanse multinationals. Voor de winst moest alles wijken, in de
eerste plaats de rechten van de arbeiders die de plantages van Chiquita
bevolkten. Het bedrijf bouwde in de eerste helft van de vorige eeuw
weliswaar ook scholen en ziekenhuizen voor de werknemers, en tot vandaag
wonen zo'n tienduizend arbeiders en hun familie in huizen die eigendom
zijn van Chiquita. Maar dat waren de enige tegemoetkomingen in een
systeem dat Chiquita zou brandmerken als corrupt en arrogant, het
boegbeeld van de bende van de Grote Merken. Chiquita moest zich tot diep in de jaren negentig verweren tegen dit soort boze geruchten en verhalen. In 1998 keerde het tij. Toen stelde de nieuwe CEO, Steve Warshaw, dat zijn bedrijf voortaan zou leven naar andere normen en waarden. ,,Integriteit, respect, opportuniteit, verantwoordelijkheid: dat zijn onze kernwaarden, het fundament van alles wat we nu doen'', zegt Dennis Christou, de vice-president marketing Europa. ,,Corporate responsibility is één van de topprioriteiten van Chiquita, ook na de ingrijpende financiële herstructurering die we vorig jaar hebben meegemaakt.'' We zitten op de hoogste verdieping van een gebouw aan de Antwerpse Rijnkaai, dat uitkijkt over de Schelde. Daar, in de bocht, legden vroeger de bananenboten uit Congo aan. Vandaag is dit het Europese hoofdkwartier van Chiquita, de grootste bananenproducent van de wereld. Vorige week werd aan Chiquita het felbegeerde certificaat SA8000 toegekend, een internationale standaard voor sociaal en milieuvriendelijk ondernemen, ontwikkeld door de ngo Social Accountability International. ,,Vanaf het begin van de jaren negentig is Chiquita een heel ander bedrijf geworden'', bevestigt George Jaksch, de director corporate responsibility & public affairs . ,,Er waait duidelijk een nieuwe wind, aangewakkerd door nieuwe persoonlijkheden en een sterk verhoogd bewustzijn van de wereld rondom ons. En het blijft niet bij woorden, wat met corporate responsibility nog al te vaak het geval is. Alle managers van Chiquita moeten in hun jaarplannen duidelijk omlijnde doelen opnemen en ze worden afgerekend op concrete resultaten. In veel gevallen zal zelfs hun promotie ervan afhangen.'' De gedragscode en het recente Corporate Responsibility Report van Chiquita bevestigen dat het bedrijf zich ten volle wil engageren. De eerste concrete resultaten liegen er niet om. Chiquita heeft de afgelopen jaren belangrijke akkoorden gesloten met de twee belangrijkste vakbonden in de sector: de International Union of Food (IUF) en de Coordinating Committee of Banana Workers Unions (COLSIBA). De ruim negnetienduizend arbeiders, verdeeld over Midden- en Zuid-Amerika, Ivoorkust en de Filipijnen, kregen een speciale handleiding toegestopt, een educatief boekje dat vijftig jaar geleden nog bestempeld zou worden als subversief en communistisch. De arbeiders leren dat ze het recht hebben om een vakbond op te richten, om lid te worden van een vakbond en om collectief te onderhandelen. In samenwerking met de gereputeerde Rainforest Alliance ontwikkelde Chiquita het Better Banana Project, door de meeste ngo's en de Verenigde Naties intussen erkend als één van de beste sociale en ecologische programma's in de internationale landbouw. Chiquita werkt ook hard aan de herbebossing van vroegere plantages, legt groene bermen aan langs wegen en ecological corridors tussen de wouden. Er zijn projecten rond waterzuivering, wateranalyse en afvalverwerking, en de arbeiders krijgen een speciale opleiding in het gebruik van chemicaliën, want die kunnen ondanks alle goede bedoelingen nog niet uitgeschakeld worden. En er zijn externe auditeurs, afgevaardigd door ngo's en vakbonden, die de vooruitgang verifiëren en toetsen aan de vooropgestelde doelen, wat de geloofwaardigheid van het nieuwe beleid nog versterkt. Chiquita is vorig jaar lid geworden van Ethical Trading Initiative, een samenwerkingsverband van industrie, vakbonden en ngo's. In het toonaangevende rapport Trust Us van het milieuagentschap van de VN en de ngo Sustainability staat Chiquita op nummer twee in de hitlijst van bedrijven die de grootste ethische en sociale vooruitgang hebben geboekt. Jaksch: ,,Op de milieuconferentie in Johannesburg hebben maar twee bedrijven het woord mogen voeren, waaronder Chiquita. Wij zijn behoorlijk trots op de erkenning door een sector die ooit werd beschouwd als onze grootste vijand''. Jaksch geeft toe dat er nog altijd problemen zijn. ,,Open en eerlijke communicatie maken deel uit van onze gedragscode. In Guatemala zou hier en daar nog kinderarbeid voorkomen, zij het uitsluitend bij enkele onafhankelijke planters die voor Chiquita werken.'' Wereldwijd betrekt Chiquita ongeveer de helft van alle bananen bij onafhankelijke boeren. Ook de sociale moeilijkheden in Ecuador schrijft Jaksch toe aan plaatselijke ondernemers, terwijl het bedrijf er in Honduras maar niet in slaagt om de vakbond bij het beleid te betrekken. Jaksch vindt ook dat de meer dan tienduizend arbeiders die nu nog in een huis van Chiquita wonen, eigenlijk eigenaar zouden moeten worden, een voornemen dat staat ingeschreven op de agenda. Maar dat zouden dus achterhoedegevechten moeten zijn. Chiquita vaart een nieuwe koers, met oog voor mens en milieu. Jaksch: ,,In 1992 hebben we al beslist om in zee te gaan met een milieuorganisatie. De zorg om het milieu was een wereldwijde bekommernis geworden, ook bij ons, en we wilden ons daadwerkelijk engageren''. ,,Intussen werken we al tien jaar samen met de Rainforest Alliance, een organisatie die een vast concept van duurzame landbouw heeft ontwikkeld op basis van ecologische, sociale èn economische elementen. De Alliance heeft ook het Sustainable Agricultural Network opgericht, een internationale beweging van ngo's die boeren en bedrijven adviseert. Vroeger zochten dergelijke organisaties de confrontatie, vandaag verkiezen ze om samen te werken met de industrie.'' - We mogen veronderstellen dat ook economische motieven een rol hebben gespeeld toen Chiquita een nieuwe koers uitstippelde? Christou: ,,Absoluut. Je moet dit beschouwen als een investering op de lange termijn. Uiteindelijk zijn wij landbouwers, bananenplanters. Wij zitten al decennialang op dezelfde plaatsen, en de lokale managers beseften maar al te goed dat ze de milieuvervuiling moesten aanpakken en een duurzame landbouw nastreven, om rendabel te blijven. Dat is wat uiteindelijk de doorslag heeft gegeven, veel meer dan de kritiek en de protestcampagnes''. Jaksch: ,,De overeenkomsten zijn ook heel resultaat- en prestatiegericht. Het heeft acht jaar geduurd, en ongeveer twintig miljoen dollar gekost, om onze plantages in de vijf Latijns-Amerikaanse landen te hervormen, maar nu hebben ze allemaal een certificaat. 127 boerderijen, 29.000 hectaren. De duidelijke doelstellingen en de inbreng van externe inspecteurs hebben de sociale dynamiek op de plantages nog versterkt en gedisciplineerd''. - Dus horrorverhalen over uitbuiting en corruptie zijn vanaf nu uitgesloten? Christou: ,,Individuele fouten kan je nooit uitsluiten, maar door de nadruk te leggen op bepaalde waarden, wordt de kans dat er iets misloopt beperkt tot een absoluut minimum''. - Chiquita onderhield vroeger nauwe banden met de regeringen van de landen waar het bedrijf actief was. Wat schiet daar nog van over? Christou: ,,Dat zijn nu allemaal democratische landen waar wij ons nauwgezet aan de wet houden. Eén van onze nieuwe basiswaarden is trouwens respect voor de lokale culturen. De verhoudingen met de bevolking en met de overheid zijn drastisch veranderd''. - Hoe moeilijk is het om van dat oude imago verlost te raken? Christou: ,,Wij ontkennen ons verleden niet. We hebben het zelfs helemaal doorgelicht toen we de koerswijziging inzetten. Maar de tijden veranderen. Action speaks louder than words. Wij willen en zullen beoordeeld worden op wat we nu doen''. Jaksch: ,,De komende jaren zullen we ook de onafhankelijke planters in het programma integreren''. - Naast de verhalen van vroeger doen ook onrustbarende geruchten de ronde over het schadelijke gebruik van chemicaliën om de schimmelziekte sigatoka te bestrijden. Als er geen nieuwe variëteiten komen, zou dat volgens sommige wetenschappers zelfs het einde van de banaan kunnen betekenen, of toch van de cavendish zoals we die nu kennen. Zij beweren dat de grote producenten alleen maar uit zijn op snel geldgewin en niet op de lange termijn denken. Jaksch: ,,Zou dat niet wat onlogisch zijn? Uiteraard willen wij op de lange termijn bananen blijven produceren. De meeste plantages bestaan al meer dan dertig jaar, en daar willen wij de continuïteit van de productie alleszins garanderen. Er bestaan op dit moment nu eenmaal geen alternatieven voor de huidige productiemethodes. De ontwikkeling van een genetische gemodificeerde banaan is heel complex, en niemand kan verzekeren dat die nieuwe variëteit bestand zou zijn tegen de ziekte, of een gewijzigde vorm daarvan''. Christou: ,,Wij willen bananen produceren die door de consumenten aanvaard worden, en genetisch gemodificeerde gewassen worden op dit moment nog niet door iedereen aanvaard. Wij willen zeker niet het bedrijf zijn dat tegen wil en dank genetisch gemodificeerde gewassen op de markt brengt''. Jaksch: ,,Ik wil daar nog aan toevoegen dat je voor de bestrijding van de sigatokaziekte niet alleen chemicaliën nodig hebt. Onze mensen snijden de schimmels ook eigenhandig weg, met messen. Je moet goede afvloeiingssystemen hebben om het vocht uit de plantage te houden. Verder gebruiken wij de minst giftige stoffen, volgens de heel strikte normen van de Rainforest Alliance''. - Critici verwijten u dat u de kleine boeren in de kou laat staan, omdat zij geen verweer hebben tegen sigatoka. Jaksch: ,,De kleine boeren in Afrika kweken een heel andere soort bananen dan wij, die zelfs anders geconsumeerd worden, gekookt bijvoorbeeld. In die sector wordt wel degelijk geëxperimenteerd met genetische modificatie, maar daar heeft Chiquita op zich niets mee te maken''. - Chiquita is sinds een paar jaar nog nadrukkelijker aanwezig in de supermarkten dan voorheen en in veel supermarkten vind je ook maar één merk, naast de biologische en politiek correcte (Oké) soorten. Beschouwt u die als concurrenten? Christou: ,,Je moet een onderscheid maken tussen biologische producten en Fair Trade-handel. Om het Fair Trade-label te mogen dragen, moet je als bedrijf beantwoorden aan hele strenge richtlijnen, en ik durf te zeggen dat wij zo niet even strikt, dan toch op een even verantwoordelijke manier met de sociale en ecologische problemen omgaan. Er zijn natuurlijk nog verschillen, maar dat heeft vooral te maken met de schaal van onze activiteiten. Fair Trade richt zich uitsluitend op kleine boeren''. ,,Met biologische bananen hebben we al geëxperimenteerd, maar op dit moment zijn we niet in staat om bepaalde ziektes onder controle te houden. Anderzijds gebruiken we echt een minimum aan pesticiden en andere chemicaliën, hoeveelheden die perfect beantwoorden aan de Noord-Amerikaanse en Europese normen. En als het niet echt nodig is, gebruiken we ze niet. Voor de onkruidbestrijding hebben we bijvoorbeeld een speciale plant.'' - Stel dat ik als journalist op eigen houtje naar Honduras of Guatemala ga, bent u er dan zeker van dat ik nergens meer met wantoestanden geconfronteerd zal worden? Christou: ,,We zullen u van harte welkom heten, en we hebben ook al verschillende journalisten ontvangen en rondgeleid, waar ze maar wilden. We zijn niet perfect, maar we zullen ook niets proberen te verbergen. Chiquita heeft begrepen dat samenwerking en open communicatie essentieel zijn in een moderne bedrijfsvoering. Dat is vorig jaar ook gebleken tijdens de financiële herstructurering (een groot deel van de schulden werd omgezet in aandelen, nvdr.) Chiquita heeft toen zelfs een open brief geschreven aan de investeerders en de aandeelhouders''. Christou: We hebben geprobeerd om iedereen tevreden te stellen. Als het bedrijf blijft groeien, zullen alle aandeelhouders op termijn winst maken. Het was geen gemakkelijke of voor de hand liggende operatie, maar net daarom wilden we ook duidelijkheid scheppen. - In België kan je sinds kort fruitsappen van Chiquita kopen en in andere landen doet Chiquita al langer aan productdiversificatie. Hoe lang zal het merk nog synoniem blijven met banaan? Christou: ,,We willen in de toekomst naast bananen en fruitsappen ook ananas, appels, peren en druiven van Chiquita in de winkels brengen. Chiquita wil marktleider worden in de versafdeling. Wij willen de feel good-factor van de banaan overbrengen naar alle verse fruitsoorten''. |
