| Enciklopedio Kalblanda > scienco > astronomio > Keplero |
KepleroIK: 153
Johano KEPLERO (1571-1630) (latine: Joannes Keplerus; germane Johannes Kepler), germana astronomo de la jarcento XVII kiu disvolvigis kaj perfektigis la kopernikan sistemon de heliocentrismo. Keplero laboris kune kun Tycho Brahe, la dana astronomo kiu tre detale kaj zorgeme observis la movigxon de la planedoj. Keplero ankaux konis Galileon, kaj, kiel li, estis fervora partiano de la kopernika sistemo. Sed pro la laboro de Tycho Brahe, Keplero bone scias, ke Koperniko ne precize priskribas la movigxon de la planedoj kaj sukcese korektis la teorion.
La cxefa eltrovo de Keplero estis, ke planedo movigxas ne laux cirkloj
aux kombinajxoj de cirkloj, sed laux elipsoj. Ambaux Ptolemeo kaj Koperniko utilis cirklojn kaj epiciklojn
(cirkloj ene de cirkloj) por matematike priskribi la movigxon de la
planedoj, sed Keplero povis priskribi la movigxon per unu, simpla kurbo. La
sistemo de Keplero estis ne nur multe pli simpla, sed ankaux multe pli
preciza.
Keplero naskigxis en Weil der Stadt, apud Stutgarto en la Sankta Roma
Imperio (en la nuna Germanio). Keplero estis
forta luterano kaj iris al la Universitato de Tuebingen por studi teologion
por farigxi pastro. Sed cxe la universitato li sciigxis pri Koperniko. En
1596, kiam li instruis matematikon cxe Graz, li eldonis sian unuan
libron, Mysterium Cosmographicum, la unua forta defendo de la
kopernika sistemo, 37 jaroj antaux la de Galileo!
Pro la kontraux-Reformacio, Keplero, kiel luterano, devis forlasi Grazon
kaj iris al Prago por labori kune kun Tycho Brahe. Kiam Tycho
mortis je 1601, Keplero heredis la postenon de Tycho kiel Imperia
Matematikisto kaj, multe pli grave, la 20 jarojn da observado de Tycho
pri la movigxoj de la planedoj. Kvankam la informo de Tycho estis la plej
bona en la mondo, gxi ankoraux estis difekta. Sed Keplero, kiel bona
sciencisto, sciis trakti tiajn difektojn. En 1609, Keplero eldonis
Nova Astronomia kaj la unajn du el liaj tri legxoj.
En 1612 la luteranoj estis forpusxitaj for de Prago kaj Keplero
iris al Linz. Poste li iris al Wurttemburg, kie li sukcese defendis
sian patrinon kontraux la akuzo de sorcxado. Lia unua edzo, du filoj kaj
du filinoj mortis.
En 1621 Keplero eldonis sian libro de sep volumoj, Epitome
Astronomiae, en kiu li sisteme traktis pri heliocentrismo. Tiam li
laboris por fini la Rudolfajn Tabelojn de Tycho. Per la
tabeloj, oni povas kalkuli precize la lokon de iu ajn planedo je iu ajn
dato.
Aldone al astronomio, Keplero ankaux esploris pri optiko kaj
klarigis kiel la teleskopo funkcias.
Li mortis en 1630. Liaj korpaj restajxoj estis perditaj en la
Milito de Tridek Jaroj.
La sistemo de Keplero estas resumita per liaj Tri Legxoj, la unuaj
legxoj de naturo (en la moderna senco):
Keplero eldonis la unuajn du legxojn en 1609 en Nova
Astronomia, kaj la trian en 1619 en Harmonici
Mundi.
La sistemon, kiun Koperniko proponis, Galileo pruvis esti
fizike reala per la teleskopo kaj Keplero disvolvigis kiel matura,
preciza sistemo. Sed fizika klarigo ankoraux mankis al la sistemo -- la
fiziko de Aristotelo ne suficxis, ne
ecx la fiziko de Galileo. Tion provizos Neuxtono poste en la jarcento XVII....
Keplero kaj la Eklezio:
Keplero ne estis katoliko sed luterano. Kiel katolikismo, luteranismo
ankaux staris kontraux heliocentrismo, kaj pro tio Keplero ne povis farigxi
profesoro cxe la Universitato de Tuebingen, kvankam li poste farigxis
profesoro cxe Graz. Kiel kredanto de luteranismo kaj
heliocentrismo, li partoprenis en la du grandaj intelektaj revolucioj de
sia tempo, sed gxuste pro tio, lia vivo estis malfacila, ofte perdinte sian
hejmon kaj postenon.
Vivo
La Tri Legxoj de Planeda Movigxo
Ligiloj:
Originale verkita de Stefano KALB
je septembro 2001.
