Ëma

dIdI ka pnnaa
sampadkIya
p`qama AnauBaUit ³p`qama rcanaa´

kamaroDÀ kmalaoSvar
saaxaa%kar
idnaoSanaindnaI Dalaimayaa sao cand`kanta
khanaI
[sa baar : ]Yaa mahajana
maui> : maIra saIkrI
laGau kqaaeM
har ga[- SaornaI : sauQaa Baaga-va 'dRYTa'
dao laGaukqaaeM : maMjau gauPta1
kivataeM 
yaadoM : ramadrSa imaEa
kuC nahIM haota jaba : baladova vaMSaI
]sanao kha qaa : saunaIta jaOna
phcaana : [ndu jaOna
ilaKnaa tao tumhoM qaa : rajaI saoz
]lTo pOr laaOT Aa[- : rakoSanaindnaI gauPta
Acaanak vasant [sa baar , , , : maMjau gauPta
baoiTyaaM : Saamaa
AEau : saunaIit ravat
ihssaa : inaSaa Baaga-va
jaIt iksakI : rxaa Sau@laa
rNabaaMkuraoM : ËaMit va%sa
ek haonaa : Da^• vaod 'vyaiqat'
kusaI-¸ maoja¸ iktabaoM AaOr syaahI : Alaka saao[- À sa%yaaqaI-
kuisa-yaaM : SaorjaMga gaga-
gaj,ala : pM sauroSa naIrva
]pnyaasa–AMSa
rotgaar : santaoYa gaaoyala
caaOqaa caOnala : isammaI hiYa-ta
ivarasat
maorI ivarasat : maRdulaa gaga-
vyaMgya
daMt jaanao kI pID,a : p`dIp pMt
sahBaaigata
dovaIpIz ka r> : [indra gaaosvaamaI
man~–laya
vaOidk man~aoM kI Aaraogyaa%mak laya : Da^• naIlama vamaa-
laoK
tsvaIr ka dUsara $K : maRdulaa BaTnaagar
maorI rcanaa : maorI naj,ar maoM
'Aapka baMTI' ]pnyaasa ka ]poixat pa~ – 'Sakuna' : mannau BaMDarI
pustk samaIxaa
doh sao }pr ]znao kI caotnaa ka 'AavaaM' : balarama

?caa:laoiKkaAaoM ka saaihi%yak maMca

?caa:AiKla BaartIya laoiKka maMca

sadsya saUcaI

p`vaoSaaMk
janavarI–jaUna 2003
maUlya 20 Épyao


sarsata sao samarsata tk
'Axar' vaao hO jaao 'xar' nahIM haota. 'xar' na haonao vaalao Axar sao banata hO 'Sabd'. Sabd ba`*ma hO¸ ba`*maaND hOM¸ Sai> hO¸ Sabd hI p`Nava AaoMkar hO AaOr Sabd hI ivalaasa hO. vaaga\ ivalaasa krto jaanao iktnaaoM ko sampk- maoM hma Aae haoMgao. Sabd kI Sai> doKnaI hao tao ek Sabd maoM Baro Anaok Aqaao-M pr gaaOr kroM. Aaja tao ]namaoM samaya AaOr pirisqait ko Anausaar nae Aqa- Bar ide gae hOM. 'JaUz' kao 'bahanaa' 'irSvatKaorI' kao 'dstUrI'¸ 'bao[maanaI' kao 'kaya- pwit'¸ 'galatI' kao 'ja$rt' maoM pirvait-t krnao vaalao [sa yauga maoM puranao SabdaoM maoM nae Aqa- BaI Baro jaa rho hOM tqaa navaIna Sabd BaI gaZ,o jaa rho hOM. [saI sao Sabd kI mah%ta spYT hO. maanava BaI 'Sabd' ko karNa ivaiSaYT hO. jaba tk 'Sabd' ka Aist%va rhogaa¸ saaih%ya kI rcanaa haotI rhogaI. saaih%ya hI tao maanava kI samvaodnaaAaoM ko BaItr sao ]gatI vaao latr hO¸ ijasako saOMkD,aoM SaaKaAaoM–]pSaaKaAaoM sao haqa lahrato rhto hOM. jaba tk maanava maoM samvaodnaa jaIivat hO¸ Sabd kao sa%ta barkrar hO¸ hma ilaKnao kao ivavaSa hOM. jaba tk hma ilaKto rhoMgao¸ tba tk 'saaihi%yak pi~kaAaoM' kI ]pyaaoigata banaI rhogaI.

saMsaar kI isqait kao doKkr lagata hO ik Aaja BaI hma Aaidma yauga maoM rh rho hOM. phlao CaoTo–CaoTo kbaIlaaoM maoM rhto qao AaOr Sai>–vaRiw ko ilae prspr laD,to qao. Aaja pUra ivaSva ek kbaIlaa bana gayaa hO tao hma Sai>–p`dSa-na ko ilae laD,to hOM tao @yaa hmaaro maanavaIya Baava maRt hao gae hOMÆ @yaa hma saMvaodnahIna hao gae hOMÆ [tnao yaugaaoM pScaat\ hma saBya haonao kI [sa laD,a[- maoM har gae hOM. ApUva- tknaIkI AaOr vaO&ainak¸ AaOVaoigak ]nnait ko baavajaUd BaI hma tnaava–ga`st hOM. [tnao saaro sauK–sauivaQaa ko saaQanaaoM ko baIca BaI baocaOna hOM. Zor–saa bahut kuC hO¸ jaao hmaaro pasa hOM¸ pr mana ko str pr hma saMkuicat haoto jaa rho hOM. 'sva' sao 'pr' tk kI ]da%tIkrNa kI rah maoM hma khaM hOMÆ yahIM saaih%ya kI Ainavaaya-ta isaw hO @yaaoMik SauYk va baIhD, rastaoM pr samarsata tqaa sarsata tao saaih%ya hI laa pata hO. samarsata AaOr sarsata ko rasto kao p`aPt kr saknao ko p`yaasa ko tht hI '?caa' pi~ka ka p`kaSana p`armBa ikyaa gayaa hO. pi~ka Aapko sammauK hO. AapkI p`itiËyaaeM¸ sauJaava tqaa SauBaaMsaa hI hmaarI p`orNaa haoMgao.

santaoYa gaaoyala