Ëma

dIdI ka pnnaa
sampadkIya
p`qama AnauBaUit ³p`qama rcanaa´

kamaroDÀ kmalaoSvar
saaxaa%kar
idnaoSanaindnaI Dalaimayaa sao cand`kanta
khanaI
[sa baar : ]Yaa mahajana
maui> : maIra saIkrI
laGau kqaaeM
har ga[- SaornaI : sauQaa Baaga-va 'dRYTa'
dao laGaukqaaeM : maMjau gauPta1
kivataeM 
yaadoM : ramadrSa imaEa
kuC nahIM haota jaba : baladova vaMSaI
]sanao kha qaa : saunaIta jaOna
phcaana : [ndu jaOna
ilaKnaa tao tumhoM qaa : rajaI saoz
]lTo pOr laaOT Aa[- : rakoSanaindnaI gauPta
Acaanak vasant [sa baar , , , : maMjau gauPta
baoiTyaaM : Saamaa
AEau : saunaIit ravat
ihssaa : inaSaa Baaga-va
jaIt iksakI : rxaa Sau@laa
rNabaaMkuraoM : ËaMit va%sa
ek haonaa : Da^• vaod 'vyaiqat'
kusaI-¸ maoja¸ iktabaoM AaOr syaahI : Alaka saao[- À sa%yaaqaI-
kuisa-yaaM : SaorjaMga gaga-
gaj,ala : pM sauroSa naIrva
]pnyaasa–AMSa
rotgaar : santaoYa gaaoyala
caaOqaa caOnala : isammaI hiYa-ta
ivarasat
maorI ivarasat : maRdulaa gaga-
vyaMgya
daMt jaanao kI pID,a : p`dIp pMt
sahBaaigata
dovaIpIz ka r> : [indra gaaosvaamaI
man~–laya
vaOidk man~aoM kI Aaraogyaa%mak laya : Da^• naIlama vamaa-
laoK
tsvaIr ka dUsara $K : maRdulaa BaTnaagar
maorI rcanaa : maorI naj,ar maoM
'Aapka baMTI' ]pnyaasa ka ]poixat pa~ – 'Sakuna' : mannau BaMDarI
pustk samaIxaa
doh sao }pr ]znao kI caotnaa ka 'AavaaM' : balarama

?caa:laoiKkaAaoM ka saaihi%yak maMca

?caa:AiKla BaartIya laoiKka maMca

sadsya saUcaI

p`vaoSaaMk
janavarI–jaUna 2003
maUlya 20 Épyao


tsvaIr ka dUsara $K
maRdulaa BaTnaagar
Aaj,aadI¸ svatn~ta¸ ÍIDma¸ ilabaTI-¸ naama iksaI BaI BaaYaa maoM laao¸ matlaba saBaI ka ek hI inaklata hO. yahI hma AaOr hmaaro saaqa–saaqa Anya saBaI laaoga saaocato hOM. doKa jaae tao saccaa[- BaI yahI hO. pr baat isaf- ek Sabd kI hI tao nahIM hO¸ yao vaao AajaadI nahIM hO¸ ijasako ilae hmaaro SahIdaoM nao kYT ]zakr doSavaaisayaaoM kao svatn~ hvaa maoM saaMsa laonao ko sapnao doKo qao.

Aap Saayad saaoca rho haoMgao ik maOM ifr ]saI AajaadI kI cacaa- lao baOzI hMU¸ ijasakao panao ko ilae barsaaoM tk laaogaaoM nao saMGaYa- ike AaOr Aba ]sao pa laonao ko baad doSa kao Aagao sao Aagao lao jaanao ko ilae saMGaYa-rt hOM pr ]saI sao jauD,I hu[- ek AaOr svatn~ta hO ijasao naarI svaatn~\ya saMga`ama ka naama do sakto hOM hma. yao AajaadI BaI iksaI maayanao maoM kma mah%vapUNa- nahIM hO¸ Aaja kI yauvaa pIZ,I Saayad hI [sa baat kao Antrtma sao mahsaUsa kr sako ik Apnao Aist%va kao pu$Ya kI inagaah maoM banaanao ko ilae¸ pu$Ya p`Qaana samaaja maoM Apnao haonao ko Ahsaasa kao jagaanao ko ilae iktnaI pID,a¸ iktnaI tklaIfoM AaOr iktnaa saMGaYa- ikyaa hO. AiSaixat¸ pdao-M maoM band¸ baap¸ Baa[-¸ pit yaa pu~ kI saurxaa maoM hrdma mahfUja rKnao kI Aadt kao ek JaTko sao ]tar foMknaa Aasaana nahIM qaa. Gar ko AnQaoro kaonaaoM maoM BaI GaMUGaT kaZ, kr QaMuAa BarI rsaao[- maoM caaObaIsa maoM Azarh GaMTo tk Gar ko hr sadsya kI fmaa-[Sa pUrI krnao maoM p`ya%nart AaOrt iktnao lambao samaya tk jaba Apnao Aist%va ko baaro maoM Kud hI nahIM jaana pa[- tao kOsao Apnao ipta sao yaa pit sao khtI ik maOM iSaxaa panaa caahtI hMU. janma haoto hI ]sanao kuC ivaSaoYa vaa@ya saunao qao 'prayao Gar kI Amaanat'¸ saasa ka Gar¸ caUlha caaOka rsaao[- AaOr basa. pit ko Gar Aakr saunaa 'tumharo Gar¸ tumhara maayaka¸ baap ka Gar' garja yah ik vah Kud @yaa hO¸ AaOr ]saka Apnaa Gar khaM hO¸ yahI baat na vah jaana sakI AaOr na hI pUC sakI. saat prdaoM kI saurixat CaMva sao baahr QaUp kI tpna maoM KD,o haokr svayaM kao saaibat krnao maoM ]sao iktnaI kiznaa[yaaoM sao¸ iktnaI tklaIfaoM sao gaujarnaa pD,a. nahIM¸ eosaa nahIM huAa ik iksaI nao haqa pkD, kr ]sao baahr kI duinayaa idKanao ka vaada ikyaa AaOr AiQakaraoM kI sajaI sajaa[- qaalaI ]sako haqa maoM saaOMp dI. ApnaI hI maanaisakta kao pirp@va krnao maoM ]sao k[- pIiZ,yaaoM tk saMGaYa- krnaa pD,a.

sabasao jyaada kizna qaa pu$Ya kI saaoca¸ ]sako ivacaaraoM maoM pirvat-na laanaa. yaugaaoM sao ApnaI sampi%t ko $p maoM Baaoga krnao vaalaa pu$Ya¸ Apnao AiQakar kao pla–pla mahsaUsata pu$Ya Acaanak [sa saaoca kao badlanao ko ilae tOyaar nahIM hao gayaa.

ApnaI Sai>¸ Apnao AiQakar iCna jaanao sao BayaBaIt hao vah AaOr BaI AiQak AaËmaNakarI bananao lagaa. vao pu$Ya jaao Aba tk ApnaI maaM¸ bahna¸ baIbaI¸ baoTI saBaI kI ijandgaI ko inaNa-ya krta Aayaa qaa¸ ]sao JakJaaor kr jagaanaa va> kI Ahma ja$rt qaIÆ

pr jaao BaI hao¸ kD,o saMGaYa- AaOr lambao Asao- kI kiznaa[yaaoM ko baad hI sahI¸ naarI nao vaao sammaana¸ AiQakar kuC hd tk payaa¸ Apnao Aist%va ko p`it sacaot AaOr sajaga hu[- vaao¸ AaOr Aba hma ]sa rah pr Aga`sar hao cauko hOM ijasao 'vaImaona ilabaroSana' khto hOM. bahut kuC huAa [sa baIca¸ laD,ikyaaoM kao iSaxaa hI nahIM¸ ]cca iSaxaa imalanaI Sau$ hu[-¸ ]nako BaivaYya ko p`it BaI maata–ipta sacaot hue¸ Da^@Tr¸ [njaIinayar¸ man~I¸ naota¸ ]cca pdaoM pr kaya-rt hO Aaja maihlaaeM¸ hr pd pr inaYza AaOr lagana sao ApnaI xamata idKa rhI hO. sapnao doKnao ka AiQakar tao man~I kao hO¸ pr ApnaI xamata Wara ]na sapnaaoM kao saakar krnaa Apnao Aap maoM ek mah%vapUNa- ]plaibQa hO.

pr jaOsaa ik phlao BaI baat hao caukI hO ik AajaadI ko Aqa- kao hr [nsaana Alaga–Alaga $p maoM laota hO. yahI kuC huAa hO hmaaro saaqa BaI. ijanhaoMnao tklaIfoM ]za kr Apnao jaIvana maoM hI kuC kr panao kI xamata kao mahsaUsa ikyaa¸ ]nhaoMnao hI ]sa AajaadI kao saccao Aqaao-M maoM payaa¸ AaOr ]sao [stomaala BaI ikyaa. ]sakI kImat samaJa kr¸ ]sako maUlya kao AaMk kr hI vah vah saba kr pa[-¸ ijasaka ]nhaoMnao sapnaa doKa qaa.

pr nae yauga kI na[- naarI Saayad [sa svatn~ta kao¸ [sako maUlya kao zIk sao samaJa nahIM pa[-¸ yaa samaJaI BaI tao [tnaa mah%va ]sao do nahIM sakI. ]nhoM yao AajaadI sacamauca hI qaalaI maoM praosao CPpna Baaoga kI trh imalaI AaOr iksa saImaaroKa ko baad AajaadI ka du$pyaaoga haonao lagaogaa¸ yao jaana hI nahIM pa[-.

yao saca hO ik hr iksaI kao ApnaI [cCanausaar ijandgaI jaInao ka AiQakar hO¸ Apnao BaivaYya kao Apnao trIko sao saMvaarnao ka AiQakar hO¸ laoikna [sa sabako ilae ek pirp@va saaoca¸ saaf–sauqarI maanaisakta¸ AaOr Saant mana sao ivacaar krnao kI AavaSyakta BaI hO. maorI baat na[- pIZ,I kI Saayad puratna pnqaI AaOr pUvaa-ga`h ga`st lagao¸ pr 14–15 vaYa- kI ikSaaorI laD,ikyaaM jaba ApnaI hI ]ma` ko laD,kaoM ko saaqa AakYa-Na AaOr SaarIirk sambanQaaoM tk maoM ]laJa jaatI hO¸ yaa [sa AQakcaro Pyaar kao Apnaa AiQakar bata kr maata–ipta ko saamanao KD,I hao jaatI hOM¸ tao [sa AajaadI kao Aap @yaa naama doMgaoÆ

[sako Aitir> kobala ko Aagamana sao ivaiBanna caOnalaaoM pr idKae jaanao vaalao iva&apna Apnao p`aoD@T ka AiQak sao AiQak p`caar krnao ko ilae maaDla ka iksaI BaI $p maoM p`yaaoga krto hOM¸ kma samaya maoM jyaada sao jyaada pOsaa kmaanao ka [sasao AcCa trIka AaOr @yaa hao sakta hO. kma sao kmatr kpD,o phnakr iksaI BaI vastu ko iva&apna ko ilae yao laD,ikyaaM tOyaar hao jaatI hOM caaho vah iva&apna baID,I ka hao yaa saa[ikla ka. ]nhoM [namaoM kuC BaI Apmaanajanak nahIM lagata. paScaa%ya saMskRit ka p`Baava¸ hmaarI ApnaI saaoca AaOr maanaisakta pr [tnaa havaI hao gayaa hO¸ ik AaQauinakta paScaa%ya saMskRit ka pyaa-ya bana kr rh ga[- hO.

BaaOitkvaad ka p`saar¸ p`caar AaOr ]sako ilae Zor–saI daOlat kI AakaMxaa Apnao sammaana sao }pr hao ga[- hO.

va> ko daOr ko saaqa AajaadI ka $p AaOr BaI k[- maamalaaoM maoM badlaa hO. iksaI va> maoM ApnaI SaadI kI cacaa- haoto hI Sarmaa kr Baaga jaanao vaalaI laD,kI Aba gaayaba hao ga[- hO. D/a[Mga$ma maoM baOzkr barabarI sao SaadI kI baatcaIt maoM ihssaa laonao vaalaI laD,ikyaaoM ka yauga hO yao¸ @yaaoMik yao ]nakI ijandgaI hO¸ ]nhoM pta haonaa caaihe ik iksako saaqa ibata sakoMgaI yaa nahIM. ]nhoM SaadI maoM saarI AavaSyakta kI hI nahIM bailk mahMgaI sao mahMgaI caIjaoM caaihe. Acaanak hI vah maata–ipta kI Aaiqa-k isqait sao AnaiBa& hao jaatI hOM¸ ]nhoM saba kuC caaihe¸ baiZ,yaa sao baiZ,yaa. AaScaya- kI hI tao baat hO ik ijasa Gar maoM janmaI¸ pZ,I–ilaKI ]sa Gar ko kaonao–kaonao kao jaananao vaalaI laD,kI Acaanak hI pMK lagaakr ]D,nao kao tOyaar hao jaatI hO¸ AcCo kpD,o¸ mahMgao jaovar¸ Saanadar SaadI saBaI kuC caaihe ]sao.

yao kao[- Aaraop nahIM hO laD,ikyaaoM pr¸ ek saca hO jaao doKa AaOr mahsaUsa ikyaa gayaa hO¸ [sa isqait ko ilae BaI dUrdSa-na kafI hd tk ]%trdayaI hO. iBanna–iBanna iva&apnaaoM maoM sajaI–saMvarI kaoizyaaM¸ KUbasaUrt dulhnaoM¸ AaOr hr laD,kI ko sapnaaoM maoM Aanao vaalaa maaDla dUlha¸ yao saba doKkr iksaI laD,kI ko mana maoM AaSaaAaoM AaOr ]maMgaaoM ka tUfana nahIM ]maD,ogaa.

AaOr [saI karNa yaid vah maaM sao iva&apna vaalao lahMgao kI frmaa[Sa krtI hO¸ yaa vaOsaa hI hIro ka saoT caahtI hO tao samasyaa tao maata–ipta kI hI hu[- naÆ iva&apna banaanao vaalaaoM ka ]_oSya tao safla hao gayaa pr hmaaro doSa maoM iktnao laaogaaoM kI saamaqya- hO ApnaI baoiTyaaoM kI eosaI [cCaeM pUra krnao kI [na samasyaaAaoM kao saulaJaanao maoM Aama AadmaI kI isqait jaja-r hao jaatI hO¸ @yaa yao nahIM jaanato vaoÆ

pr mau_a yao nahIM hO ik maata–ipta kI isqait kao kOsao samBaalaa jaae¸ ivaYaya yao hO ik na[-–na[- pa[- AajaadI ko sahI Aqa- na[- pIZ,I kao iksa trh sa,maJaayaa jaae. @yaa [saI trh AajaadI ka du$pyaaoga krko svayaM ka sammaana nahIM GaTa rhI hOM¸ @yaa hmaaro saMskarSaIla doSa kI prmpraAaoM pr yao p`Snaica*na nahIM hOÆ @yaa hO [saka samaaQaanaÆ khaM hO [sa ]laJana ka isaraÆ