3. Chương Phổ Nhãn:

Khi ấy, ngài Phổ Nhãn Bồ Tát, ở trong hàng đại chúng đứng dậy đi quanh bên hữu của Phật ba vòng, rồi chắp tay đảnh lễ và quỳ thẳng bạch rằng:

Bạch Đức Đại Bi Thế Tôn, xin ngài vì các vị Bồ Tát ở trong hội nầy và tất cả chúng sanh đời sau, giảng dạy thứ lớp tu hành của Bồ Tát.

Bạch Thế Tôn, như chúng sanh kia, khi nghe Phật nói pháp “Ly Huyễn Tam Muội“ nầy, tâm sanh mê muội, vì không biết làm sao để hạ thủ công phu.  Vậy, nếu không có phương tiện chơn chánh và suy nghĩ chơn chánh, thì không thể ngộ nhập được Viên Giác.

Xin ngài mở lòng từ bi, vì những người chưa ngộ như chúng con hiện tại và các chúng sanh đời sau, tạm lập phương tiện phải tu hành như thế nào?  Phải suy nghĩ làm sao? Phải an trụ và giữ gìn thế nào? mới được ngộ nhập Viên Giác?

Ngài Phổ Nhãn Bồ Tát thưa thỉnh như vậy ba lần, rồi kính cẩn lễ Phật và trở lui

Khi đó Đức Thế Tôn khen ngài Phổ Nhãn Bồ Tát và dạy rằng:

Nầy thiện nam, quý lắm.  Ông vì các vị Bồ Tát hiện tại và chúng sanh đời sau, cầu thỉnh Như Lai tạm lập phương tiện tu hành và chỉ dạy thứ lớp tu làm sao? suy nghĩ làm sao cho chơn chánh? Phải an trụ và giữ gìn thế nào?  Vậy các ông nên chăm chú nghe, ta sẽ vì các ông khai thị.

Khi đó, ngài Phổ Nhãn Bồ Tát và đại chúng đều hoan hỷ, kính cẩn chăm chú nghe theo lời Phật chỉ giáo.

Nầy thiện nam, những hàng sơ học Bồ Tát và các chúng sanh đời sau, muốn ngộ nhập tâm Viên Giác Thanh Tịnh của Như Lai, thì cần phải chánh niệm, và xa lìa các vọng tưởng.  Vậy trước hết phải:

a) Y theo pháp “ Chỉ “ của Như Lai.

b) Giữ gìn giới cấm kiên cố.

c) Sắp xếp đồ chúng cho yên ổn.

d) Ở chỗ thanh vắng.

e) Phải suy nghĩ như sau:

Phải thường nhớ như vầy: Cái thân của ta nay đây là do bốn chất: đất, nước, gió, và lửa hòa hiệp lại.  Như da, thịt, gân, xương, răng, tóc, móng tay, tủy, não, v.v... là thuộc về chất đất.  Nước mắt, nước mũi, mồ hôi, mỡ, máu, mủ, đàm, dãi, nước tiểu, v.v... là thuộc về nước.  Nhiệt độ trong thân là thuộc về lửa.  Phổi hô hấp, tim đập, mạch nhảy, và các chuyển động trong thân người v.v... là thuộc về gió.  Đến khi bốn chất này rã rời, không còn hòa hợp nữa, thì cái thân hư dối nầy ở chỗ nào?

Nầy thiện nam, ông đã biết thân nầy rốt ráo không thật có, chẳng qua do các duyên hòa hợp làm ra thân tướng giả tạm, đồng với loại huyễn hóa.

Do bốn duyên là đất, nước, gió, lửa hòa hợp nên vọng có sáu căn là mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, và ý.  Nhơn bốn duyên và sáu căn, trong ngoài hòa hợp thành cái thân giả tạm, rồi vọng khởi ra các vọng tưởng phân biệt, tích tụ trong thân này, in như có hình tướng “ năng duyên “, duyên theo bóng dáng của trần cảnh, nên giả gọi là “ tâm “.

Nầy thiện nam, cái tâm hư vọng phân biệt nầy, nếu không có trần cảnh thì không còn phân biệt được cái gì cả.  Lại nữa, khi bốn duyên rã rời rồi, thì thân giả tạm nầy cũng không còn.  Lúc bấy giờ, cái vọng niệm phân biệt bị tích tụ trong thân thường duyên theo bóng dáng của sáu trần đó, cũng bị phân tán.  Rốt cuộc rồi không còn thấy cái gì mà gọi là “tâm“ cả.

Nầy thiện nam, vì huyễn thân của chúng sanh kia diệt, cho nên huyễn tâm cũng diệt; Do huyễn tâm diệt, cho nên huyễn trần cũng diệt.  Do cái huyễn trần diệt, cho nên cái huyễn diệt đó cũng diệt luôn.  Bởi thân tâm là tướng trần cấu đã  hoàn toàn diệt, nên lúc bấy giờ tánh Viên Giác phi huyễn hiện ra thanh tịnh khắp cả mười phương.  Thí dụ như lau gương, khi hết bụi thì gương sáng tự hiện bày.

Nầy thiện nam, ví như ngọc Ma Ni trong sáng, tùy mỗi phương chiếu hiện ra năm màu.  Nhưng người quê mùa không biết, cho năm màu kia là thật có.

Tánh Viên Giác Thanh Tịnh cũng thế, tùy các loài mà ứng hiện ra mỗi thân tâm không đồng.  Nhưng kẻ mê muội lại chấp cho thân tâm đó là thật có, vì thế nên không thể xa lìa được các tướng huyễn hóa hư vọng.

Nầy thiện nam, đối với những kẻ mê muội chấp thân tâm huyễn cấu nầy là thật có, không thể xa lìa được, nên đây ta gọi đó là “chúng sanh“.

Đối với những người đã xa lìa được thân tâm cấu huyễn thì ta gọi đó là “Bồ tát“.  Đến khi các “huyễn cấu“ hết, pháp “ đối trị “ trừ, trị “đối trị“ cũng không, cho đến không còn cái “danh từ“ để kêu gọi và “lời nói”  để “luận bàn” , “người” không còn, các “cảnh” vắng, các “vọng” hoàn toàn diệt, thì tạm gọi là Viên Giác hay Phật.

Nầy thiện nam, các Bồ Tát và các chúng sanh đời sau, khi diệt hết các cảnh tượng vọng huyễn rồi thì tánh Viên Giác Thanh Tịnh hiện ra khắp cả vô biên hư không, không có ngằn mé và phương hướng.

Nầy thiện nam, vì tánh Viên Giác Thanh Tịnh sáng suốt đã hiện ra nên Tâm thanh tịnh.  Do tâm thanh tịnh nên sáu thức thanh tịnh.  Do sáu thức thanh tịnh nên sáu căn thanh tịnh.  Do sáu căn thanh tịnh nên sáu trần thanh tịnh.  Do sáu trần thanh tịnh nên bốn đại, mười hai xứ, mười tám giới và hai mươi lăm loài đều thanh tịnh.

Nầy thiện nam, vì các pháp thế gian thanh tịnh, nên các pháp xuất thế gian như: Mười Lực, bốn món Vô Úy, bốn món Vô Ngại, mười tám pháp Bất Cộng, ba mươi bảy Phẩm Trợ Đạo, và tám muôn bốn ngàn pháp môn Đà La Ni, tất cả đều thanh tịnh.

Nầy thiện nam, vì các pháp thế gian và xuất thế gian đều thanh tịnh, nên cá nhân thanh tịnh.  Do cá nhân đã thanh tịnh nên nhiều cá nhân thanh tịnh, cho đến mười phương chúng sanh đều được Viên Giác thanh tịnh.

Nầy thiện nam, do một thế giới thanh tịnh, nên nhiều thế giới thanh tịnh.  Vì nhiều thế giới thanh tịnh nên cùng tận mười phương hư không trùm khắp ba đời tất cả đều thanh tịnh bình đẳng không động.

Nầy thiện nam, hư không đã bình đẳng không động, nên biết tánh Viên Giác bình đẳng không động.  Như thế cho đến tám muôn bốn ngàn pháp môn Đà La Ni bình đẳng không động, nên biết tánh Viên Giác bình đẳng không động.

Nầy thiện nam, vì tánh Viên Giác thanh tịnh không động, viên mãn cùng khắp tất cả không có bờ bến, nên biết sáu căn, sáu trần, bốn đại, cho đến pháp môn Đà La Ni cũng thanh tịnh và viên mãn khắp giáp cả pháp giới.

Nầy thiện nam, vì tánh Viên Giác kia mầu nhiệm viên mãn không hoại, nên bản thể của căn, bản thể của trần, không có một pháp nào hoại diệt và lộn lạo; Cho đến pháp môn Đà La Ni cũng không có hoại diệt và lộn lạo.  Ví như trăm ngàn ngọn đèn đốt trong một căn nhà, ánh sáng của mỗi ngọn đèn tuy đều chiếu khắp cả nhà, nhưng không có lộn lạo hay lấn diệt lẫn nhau.

Nầy thiện nam, vì các Bồ Tát thành tựu được tánh Viên Giác rồi, nên không sợ pháp hữu vi ràng buộc, không cầu pháp Vô Vi giải thoát, không nhàm chán sanh tử, không ưa thích Niết Bàn, không kính người trì giới, không ghét người phạm giới, không tôn trọng kẻ tu lâu, không khinh người mới học.  Tại sao thế? Vì tất cả các pháp đều là Viên Giác vậy.

Ví như con mắt xem thấy các cảnh vật hiện tiền, cái thấy nầy trùm khắp tất cả, không thương ghét.  Tại sao thế? Vì cái thấy nầy chỉ có một thể, nên không có thương ghét vậy.

Nầy thiện nam, các Bồ Tát hiện tại và các chúng sanh đời sau, tuy tu tập tâm nầy (Viên Giác) mà được thành tựu (quả Phật) rồi, nhưng thật ra thì cũng không tu và cũng không thành, vì tánh Viên Giác vừa tịch diệt vừa phổ chiếu tất cả, đối với Phật hay chúng sanh không hai, không khác.

Các thế giới của chư Phật nhiều như số cát của sông Hằng, đều ở trong tánh Viên Giác nầy.  Cũng như hoa đốm ở trong hư không, mặc tình lăng xăng khởi lên và mặc tình lăng xăng diệt mất.  Không phải “tức” là tánh Viên Giác, mà cũng không phải “ly” là tánh Viên Giác; Không phiền trược và giải thoát.  Bởi thế nên biết sanh tử và niết bàn cũng đều như giấc mộng hôm qua, vì chúng sanh vốn đã thành Phật từ xưa đến giờ.

Nầy thiện nam, phải biết sanh tử và niết bàn đều như giấc mộng hôm qua, cho nên không có sanh diệt và cũng không có khứ lai.  Ở nơi quả vị sở chứng, không có “được” và “mất”, không có “thủ” và “xả”.  Ở nơi người năng chứng cũng không có “tạo tác” và “đình chỉ”, hay “sanh” và “diệt”.

Trong tánh Viên Giác, tất cả các pháp đều bình đẳng, không có hoại diệt.  Rốt ráo không có người năng chứng và quả vị sở chứng.

Nầy thiện nam, các vị Bồ Tát kia phải y lời ta dạy trên mà suy nghĩ như vậy, dùng phương tiện như vậy, y theo lớp lang và tuần tự tu hành như vậy, an trụ như vậy, phải cầu pháp như vậy và khai ngộ như vậy mới khỏi mê muội.

Khi ấy, Đức Thế Tôn muốn tóm lại nghĩa trên, nên nói bài kệ rằng:

Phổ Nhãn, ông nên biết

Thân, Tâm của chúng sanh

Tất cả đều như huyễn

Thân nầy thuộc bốn đại

Thân này trả sáu trần

Bốn đại tan rã rồi

Cái gì gọi là Ta?

Tuần tự tu như vậy

Tất cả đều thanh tịnh

Viên Giác khắp pháp giới

Không làm, thôi sanh, diệt

Không năng chứng, sở chứng

Tất cả thế giới Phật

Như hoa đốm hư không

Ba đời đều bình đẳng

Rốt ráo không qua lại

Bồ Tát mới phát tâm

Và chúng sanh đời sau

Muốn cầu nhập Phật đạo

Phải như thế tu hành.