Tomaso HOBESO

Tomaso HOBESO (1588-1679) (angle, Thomas Hobbes, [Ta'mas Habz]) estis angla filozofo, la unua cxefa filozofo de modernismo. Kvankam Kartezio kaj Bakono helpis fondi modernismon, en menso ili ankoraux estis duone antauxmodernismaj; Hobeso, aliflanke, estis plejparte modernisma, la unua filozofo kies mondbildo estas tute moderna. En politika filozofio, Hobeso estas la baptopatro de la banana respubliko.

Vivo

Havinte nur 15 jarojn, Hobeso iris al Magdalena Kolegio de Oksfordo je 1603, diplomigxinte en 1608. En 1629 li enangligis Tucididon, la greka historiisto (la traduko restas unu el la plej bona en la anglan de Tucidido) kaj komencis studi Euxklidon. Hobeso cxefe gajnis panon kiel guvernisto de la familio Cavendish, potenca angla familio kiu subtenis la kronon dum la angla enlanda milito. Dum la milito, Hobeso sekvis la familion al Francio, kie li logxis dum 1640-51. Tie li renkontis la plej bonajn mensojn de Euxropo, ekzemple Galileo, Gassendi kaj Kartezio. En 1646 en Parizo, li instruis la estontan anglan regxon, Karlo II, kaj komencis verki sian majstran verkon, la Leviathan. Je gxia eldono, en 1651, li malamikigis la eklezion en Francio pro gxia tuta materialismo, kaj tial li revenis al sia patrolando.

Verko

Lia majstra verko estas la Leviathan. En gxi li klarigas sian teorion pri naturo, homo, historio, moralo kaj politiko. Gxi enkondukis du grandan disvolvigxon:

• Politika potenco devenas ne de Dio sed de la popolo. Tion li pruvas per la ideo de socia kontrakto, ideo kiun Spinozo, Rousseau kaj Lokeo poste disvolvigis. Socia kontrakto estas la interkonsento de civitanoj -- cxu implica cxu malimplica -- pri kiu regas kaj kiel. Tia interkonsento tipe okazas je la fondo de la civito kaj ligas postulojn.

• Naturo estas tute materialisma. Ne nur rokoj, steloj, floroj, kaj bestoj, sed ankaux homoj kaj mensoj. Dum Kartezio, ekzemple, ankaux vidis naturon kiel granda mekaniko, li ne etendis la mekanikon al la menso mem. La menso kiel mekaniko estas ideo vulgara en nia jarcento, sed estis revolucia en la jarcento de Hobeso.

La Leviathan estas fama precipe por gxia politiko: Laux Hobeso, homo estas nature egoisma, sia vivo "acxa, besta, mallonga". Vidpunkto simile al tio de Tucidido. Pro tio, cxiu homo vivas nure por si mem, ne estante nature homama. Sed homoj, pro timo de perforta morto, kunvenis por fondi civiton, cedante sian individuan politikan potencan kaj rajtojn al absolute potenca regxo aux registo. Tia registo estas super legxo, estante la legxo mem. Kvankam la nuna civitano ne konsentis al tia civito, cxar siaj antauxuloj tiele konsentis kaj fordonis siajn rajotjn, la socia kontrakto ankoraux restas valida. (Analoge, se via patro fordonis la havon de via familio, vi restus malricxa, kvankam vi tute ne konsentis al tia stulteco).

La rezulto de la rezonado de Hobeso favoris regxecon, sed lia metodo pli poste estos uzita por subteni demokration. Hobeso opiniis ke demokratio estas malbona regximo: gxi faras politikon tro malrapide kaj tro malfirme. Gxi estas malbona ideo disvastigita de la klasikaj libroj de la grekoj. En tio, Lokeo tute malkonsentis, estinte lia cxefa kontrauxulo en politika filozofio.

Leviathan starigis la metodon de rezonado pri politiko per historio, metodo uzita ecx de Markso. Antaux Hobeso, filozofoj rezonis ne per historio, sed per la naturo de homo (ekzemple, Platono), per la efektiva konduto de civitoj (Aristotelo), ktp.

Post Morto

Lia politika filozofio ne estis akceptita nek en sia tago nek nia, nek de la demokrato, la regxisto nek la marksisto. Tamen gxi ja influis la politikan filozofion de Spinozo, Lejbnico, Bentham kaj Mill. Lia esploro pri la ideo de socia kontrakto estis pluigita de Spinozo, Rousseau kaj Lokeo. Kvankam atakita en sia tago, sia materialisma mondbildo nun estas vulgara en la Okcidento, precipe inter siaj samlingvanoj. Lia baptofilo, Deneto, nun ellaboras tute materialistan klarigon pri konscio kaj menso.

Alivorte, dum la rezultoj de Hobeso ne dauxris, sia metodo kaj antauxsupozitoj ja dauxras kaj influas la modernan mondbildon.

Ligiloj:

• Vidu ankaux: Spinozo Kartezio modernismo Deneto Johano Lokeo Platono Rousseau galerio de geniuloj Bakono Markso Galileo Francio la angla lingvo

• filozofio: Aristotelo Akvino Galileo Kartezio Spinozo Lokeo Humo Berkeley Rousseau Mill Deneto

• Gvidlibro al Filozofio: Hobeso (angle, el Svedio)
• Mallonga vivo de Hobeso (angle)
• Hobeso kaj Teorio de Ludoj (angle)

• Verkoj:
  • 1629: angla traduko de Tucidido
  • 1642: De Cive (latine, angle)
  • 1640: The Elements of Law Natural and Politic (angle)
  • 1650: Human Nature (angle)
  • 1650: De Corpore Politico (latine)
  • 1651: Leviathan (angle)
  • 1658: De Homine (latine)
  • 1680: Behemoth (angla)

~stefano@pobox.com/11.481 B 37 20:50:00 T