POTASSIUM

ข้อมูลทั่วไป
- โปตัสเซียมเป็นเกลือแร่จำเป็นที่พบในเซลล์และนอกเซลล์ เป็นส่วนน้อยจะพบโปตัสเซียมเพียง 5 % ของเกลือแร่ทั้งหมดในร่างกาย มีคุณสมบัติเป็นด่าง ฮอร์โมนอัลดอสเตอรอน ( ALDOSTERON ) จากต่อมไร้ท่ออะดรีนัล จะกระตุ้นการขับโปตัสเซียมที่เกินความต้องการออกจากร่างกาย ซึ่งตามปกติจะขับโปตัสเซียมออกทางปัสสาวะ เหงื่อ และส่วนน้อยออกทางอุจจาระ การรับประทานอาหารโปรตีน แคลเซียม และเหล็กเพียงพอร่างกายจะได้โปตัสเซียมด้วย
ประโยชน์ต่อร่างกาย
- จำเป็นสำหรับการเจริญเติบโตตามปกติ
- ควบคุมความดันออสโมติคภายในเซลล์ โดยการทำงานร่วมกับโซเดียมเพื่อรักษาภาวะสมดุลน้ำในร่างกาย
- ช่วยรักษาดุลกรดด่าง โดยร่วมกับเฮโมโกลบิน ฟอสเฟต และคาร์บอเนต ในสภาพเกลือโปตัสเซียมซึ่งทำหน้าที่เป็นบัพเฟอร์ให้แก่เม็ดเลือดแดง
- กระตุ้นการส่งประสาทสำหรับการหดตัวของกล้ามเนื้อ โดยการทำงานร่วมกับแคลเซียมและโซเดียม และมีบทบาเฉพาะเกี่ยวกับการทำงานของกล้ามเนื้อหัวใจ และทำงานร่วมกับแมกนีเซียมในการคลายตัวของกล้ามเนื้อ
- โปตัสเซียม เป็นตัวสำคัญในการรักษาสุขภาพของผิวหนังให้อาหารแก่กล้ามเนื้ออย่างทั่วถึง และนำออกซิเจนไปเลี้ยงสมอง
- ช่วยร่างกายในการเผาผลาญไขมันและคาร์โบไฮเดรต คือช่วยในการเปลี่ยนน้ำตาล ( GLUCOSE ) เป็น GLYCOGEN ซึ่งพร้อมที่จะเก็บที่ตับไว้ใช้ในคราวจำเป็น
- ช่วยกระตุ้นให้ไตขับของเสียหรือสารพิษออกจากร่างกาย
- ช่วยกระตุ้นการทำงานของลำไส้ โดยให้มีการบีบตัวและรัดตัวดีขึ้น
- ทำงานร่วมกับโซเดียมในการควบคุมจังหวะการเต้นของหัวใจให้เป็นไปอย่างปกติ
แหล่งที่พบ
- ที่พบมากที่สุดคือ มันฝรั่ง ( โดยเฉพาะเปลือก ) และกล้วย นอกจากนี้ยังพบในปลา เนื้อ นม เนย โยเกิร์ต บริวเวอร์ยีสต์ โมลาส ( MOLASSES ) หรือน้ำเหลืองอ้อย ข้าวต่างๆ ( ข้าวกล้อง ข้าวซ้อมมือ ) รำข้าวสาลี แป้ง – ถั่วเหลือง ถั่ว เม็ดอัลมอนด์ เมล็ดทานตะวัน เมล็ดผักชี ยี่หร่า ผักต่างๆ โดยเฉพาะผักสีเขียว และผลไม้ เช่น กล้วย ส้ม มะม่วง มะละกอ เชอรี่ แอปเปิล ผลไม้แห้ง

ปริมาณที่แนะนำ

ผลของการขาด
- ในภาวะปกติมักไม่พบ ถ้าพบมักจะพบร่วมกับโรคหรืออาการอื่น เช่น ผู้ป่วยโรคตับแข็ง โรคขาดโปรตีนและพลังงานอย่างรุนแรงอาเจียน ท้องเดิน เป็นต้น การรับโปรตัสเซียมน้อยเกินไปจะมีผลทำให้ระดับโปรตัสเซียมในเลือดต่ำหรือที่เรียกว่า hypokalemia อาการระยะเริ่มแรกของการขาดโปตัสเซียมคือ อ่อนเพลียและการทำงานของกล้ามเนื้อประสาทจะเสื่อม การตอบสนองจะช้า กล้ามเนื้อหย่อน ในวัยรุ่นสิวจะเกิด ในคนชราผิวจะแห้งนอกจากนั้นการขาดโปตัสเซียมจะเป็นสาเหตุทำให้ระบบประสาทผิดปกตินอนไม่หลับ ท้องผูก หัวใจเต้นช้าและผิดปกติ กล้ามเนื้อจะค่อยๆ ถูกทำลาย เมื่อการขาดโปตัสเซียมไปทำให้การเมแทบอลิซึมของกลูโคสเสื่อม ก็จะไม่มีพลังงานที่ไปกล้ามเนื้อ ทำให้ค่อยๆเป็นอัมพาตในที่สุด
ผลของการได้รับมากไป
- สภาวะการมีโปตัสเซียมมากเกินไปพบน้อย เพราะไตสามารถควบคุมระดับได้ดี ดังนั้นสภาวะนี้อาจเกิดขึ้นเมื่อมีความผิดปกติในการทำงานของไต หรือได้รับโปตัสเซียมทางเส้นเลือดในอัตราเร็วเกินไป ซึ่งมีผลทำให้ระดับโปตัสเซียมในเลือดมาก ( hyperkalemia ) ซึ่งมักจะเป็นพร้อมกับเมื่อไตล้มเหลว มีอาการผิดปกติในการรับความรู้สึกทางผิวหนังเช่น เป็นแผลไหม้ คัน ระคายเคืองของหนังหุ้มศรีษะ หน้า ลิ้น กล้ามเนื้ออ่อนเพลีย การทำงานของกล้ามเนื้อหัวใจผิดปกติ
ข้อมูลอื่นๆ
- การดูดซึม
  - ปริมาณร้อยละ 90 ของโปตัสเซียมที่ร่างกายได้รับ จะถูกดูดซึมอย่างรวดเร็วจากลำไส้เล็กตอนต้น และถูกขับออกส่วนใหญ่ทางปัสสาวะและเหงื่อ มีเพียงเล็กน้อยที่ถูกขัยออกทางอุจจาระการดูดซึมโปตัสเซียมต้องใช้พลังงานอัลโดสเทอโรนซึ่งเป็นฮอร์โมนจากต่อมหมวกไต จะกระตุ้นการขับโปตัสเซียม ไตเป็นอวัยวะที่สำคัญในการรักษาสมดุลของโปตัสเซียม แต่ไตสามารถสงวนโปตัสเซียมได้น้อยกว่าการสงวนโซเดียม เพราะในสภาวะที่ร่างกายได้รับโปตัสเซียมน้อยจนเกือบศูนย์ ไตก็ยังคงขับโปตัสเซียมจำนวนหนึ่งออกมา
  - การมีโปตัสเซียมที่มากจะมีผลทำให้การทำงานของไตผิดปกติไปหรือทำให้ขาดของเหลวอย่างร้ายแรง เครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์และกาแฟจะเพิ่มการขับโปตัสเซียมทางปัสสาวะ การบริโภคน้ำตาลมากก็จะเป็นปฎิปักษ์ต่อโปตัสเซียมเช่นกัน
- อาหารหรือสารเสริมฤทธิ์
  - วิตามินบี 6
  - โซเดียม
  - แคลเซียม
- อาหารหรือสารต้านฤทธิ์
  - แอสไพริน ยาแก้ปวด แก้ไข้
  - ยาคอร์ติโคสเตอรอยด์ ( ยาครอบจักรวาล ) หรือยาปฏิชีวนะ เช่น คอร์ติโซน เพร็ดนิโซน เพร็ดนิโซโลน
  - ยาขับปัสสาวะ ( DIURETICS )
  - ยานีโอไมซิน ยาต้านแบคทีเรีย หรือยาปฏิชีวนะ
  - โซเดียม
  - ยาโคลซิซิน ( ยารักษาโรคเกาต์ )
- การประเมิน
  - การประเมินภาวะโปตัสเซียม ใช้การวิเคราะห์ปริมาณในพลาสมา เมื่อปริมาณโปตัสเซียมในเลือดต่ำ จะมีผลต่อระบบความสมดุลของ BODY FLUID ซึ่งมีผลต่อการทำงานของกล้ามเนื้อต่างๆ โดยเฉพาะอย่างยิ่งกล้ามเนื้อหัวใจ ซึ่งมีผลต่อการเต้นของหัวใจ อาจจะเป็นสาเหตุให้หัวใจหยุดการทำงานได้ ในทางตรงกันข้าม ภาวะโปตัสเซียมสูงในเลือด อาจเป็นผลมาจากความบ่งพร่องในการทำงานของไต หรือในกรณีที่มีการเสียน้ำอย่างรุนแรง ซึ่งอาจจะเป็นสาเหตุทำให้หัวใจหยุดทำงานได้เช่นกัน
  - ปริมาณโปตัสเซียมในปัสสาวะ จะเป็นดัชนีบ่งชี้ที่ดีของโปตัสเซียม จากการตรวจปริมาณโปตัสเซียมในปัสสาวะ 24 ชั่วโมง ของแต่ละบุคคล ปรากฏว่ามีค่าความเปลี่ยนแปลงในแต่ละวันประมาณ 24 % โปตัสเซียมเป็นเพียงส่วนน้อยที่ขับถ่ายออกมาทางอุจจาระซึ่งจะขึ้นอยู่กับน้ำหนักของอุจจาระ ฉะนั้นในการประเมินภาวะโภชนาการของโปตัสเซียมโดยใช้วิธีการเก็บปัสสาวะ จำเป็นต้องติดตามดูแลใกล้ชิด เพื่อที่จะให้ได้ปริมาตรปัสสาวะถูกต้องครบถ้วน หรืออาจใช้สาร PABA เป็น MARKER ในการประเมินความถูกต้องในการเก็บปัสสาวะทำนองเดียวกันกับการประเมินปริมาณโซเดียมในปัสสาวะ